ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی ردیف کردن دندان ها و اصلاح ناهنجاری های فک و دندان، اصلاح موقعیت غلط دندان ها در فک یا تغییر الگوی جهت رشد فکها می‌باشد. در ضمن ارتودنسی پیشگیری توسط پزشکان متخصص مجرب با جدیدترین متد و بهترین کیفیت، در مجهزترین کلینیک دندانپزشکی صورت می‌گیرد.
با انجام درمان ارتودنسی مشکلات قرارگیری نامناسب دندان ها در فک، اصلاح می‌گردد و عملکرد دندان ها و سلامت لثه اطراف آن و مفاصل فک تامین گردیده و از نظر ظاهری باعث می‌شود هنگام صحبت کردن و خندیدن فرد، اعتماد به نفسی بیشتری در ارتباط با دیگران داشته باشد و چهره، صورت و لبخند را در وضعیت بهتری قرار دهد.
درمان های ارتودنسی به دو صورت متحرک و ثابت انجام می‌گردد؛ در درمان ارتودنسی متحرک از وسایلی که از دهان خارج می‌شود استفاده می‌گردد که معمولا در بیشتر اوقات شبانه روز جز غذا خوردن باید این وسایل که پلاک نامیده می‌شود در داخل دهان قرار داشته باشند.
درمان های متحرک با پلاک بیشتر در کودکان و در ارتودنسی پیشگیری نظیر باز کردن فک بالا، اصلاح الگوی رشد فک ها و اصلاح موقعیت قرار گیری دندان ها در فک به وسیله اعمال نیرو با فنر کاربرد دارد و درمان موفقیت آمیز منوط به استفاده از مدام و به اندازه این وسایل می‌باشد.
در سنین بالاتر از 12 تا 14 سال به دلیل کامل شدن نسبی رشد فک ها عملا این وسایل خیلی کاربردی ندارند و برای اصلاح روابط دندان ها و موقعیت دندان ها نیاز به انجام ارتودنسی ثابت می‌باشد و در مورد اصلاح موقعیت فک و روابط فک ها ممکن است نیاز به جراحی فک باشد.
ارتودنسی ثابت چیست ؟
اصلاح موقعیت قرارگیری دندان در فک به وسیله وسایل خاص که به صورت ثابت در دهان قرار می‌گیرند و خارج نمی‌گردند که این وسایل براکت نامیده می‌شوند روی دندان ها چسبانده شده و به وسیله وایر یا سیم های مخصوص و یا فنر و کش های خاص که روی براکت ها قرار می‌گیرند، اعمال نیرو کرده و باعث اصلاح موقعیت قرارگیری دندان ها می‌گردند.
چند نوع ارتودنسی ثابت وجود دارد ؟
1 : ارتودنسی ثابت به وسیله براکت های فلزی و سیم های مخصوص
2 : ارتودنسی ثابت به وسیله براکت های سرامیکی هم رنگ دندان یا شفاف و استفاده از وایرهای مخصوص برای ایجاد ظاهری مناسب تر
3 : ارتودنسی ثابت لینگوال. براکت ها به پشت دندان ها چسبانده شده و از نظر ظاهری قابل دیدن نمی‌باشند که البته به علت محدودیت های خاص خود، مثل برخورد زبان با براکت ها کمتر انجام می‌گردد.
ارتودنسی اینویزیلاین (Invisalign) چیست ؟
درمان اینویزیلاین در بزرگسالان با استفاده از پلاک های مخصوص و به اصطلاح ژله ای که بیشتر در درمان ناهنجاری های خفیف تا متوسط کاربرد دارد، استفاده می‌شود. در این روش بعد از قالب گیری فک ها و ارسال آن به لابراتوار، قالب فک های بیمار بازسازی شده و اسکن و آنالیزر می‌گردد و تعدادی پلاک های مخصوص و شفاف شبیه نایت گارد، برای بیمار ساخته می‌شود.
بیمار به طور میانگین هر دو هفته یک بار هر پلاک را استفاده نموده و بعد از آن پلاک مرحله بعد به مدت 2 هفته استفاده می‌کند.
در هر بار استفاده در هر مرحله دندان ها قدری جابجا می‌شوند و ممکن است جهت تامین فضای کافی و ردیف کردن دندان ها نیاز به اصلاح جزیی شکل و فرم دندان باشد.
مزایا و معایب ارتودنسی اینویزیلاین چیست ؟
از مزایای ارتودنسی اینویزیلاین غیر قابل دید بودن و زیبایی این روش می‌باشد.
یکی دیگر از مزایای این نوع ارتودنسی راحتی بیمار می‌باشد، به طوری که فرد می‌تواند هنگام غذا خوردن و مسواک زدن آن را بیرون بیاورد و خود پلاک نیز به علت نرمی، کوچکی و سبک بودن کاملا راحت می‌باشد. بیمارانی که تحت درمان با ارتودنسی نامرئی هستند، اعتماد به نفس خود را در روابط اجتماعی حفظ می‌کنند. پلاک ارتودنسی نامرئی به راحتی داخل دهان جا می‌گیرد، رسا بودن بیان را از بین نمی‌برد و شیوه گفتار را مخدوش نمی‌کند.
البته موفقیت درمان منوط به استفاده مداوم شب و روز در ساعات توصیه شده می‌باشد. از معایب ارتودنسی اینویزیلاین قیمت بالا به علت تکنولوژی جدید این نوع درمان می‌باشد.
علت ایجاد مشکلات ارتودنسی چیست؟
مشکلات ناهنجاری های فک و دندان به دو دسته ژنتیکی و محیطی تقسیم بندی می‌گردند. در عامل ژنتیکی، کوچک بودن نسبت فک به دندان ها، شلوغی و به هم ریختگی دندان ها را به همراه دارد و در بزرگ بودن آن، ایجاد فاصله بین دندان ها مشاهده می‌گردد. از عوامل محیطی می‌توان به از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری، عادات دهانی مضر مثل مکیدن انگشت یا قرار دادن اشیا بین دندان ها و وجود لوزه های متورم اشاره کرد.
درمان های ارتودنسی در چه سنی قابل انجام می‌باشند ؟
درمان های متحرک معمولا قبل از سن بلوغ جهت اصلاح روابط فکی یا دندانی در صورت صلاحدید پزشک قابل انجام می‌باشد، اما درمان های ارتودنسی ثابت محدودیت سنی ندارند و در هر سن به شرط سالم بودن دندان ها و بافت اطراف آن ها قابل انجام بوده و محدودیت ندارد.
شرایط انجام درمان ارتودنسی ثابت چیست ؟
اولین شرط دارا بودن بهداشت مطلوب دهانی می‌باشد. زیرا به علت چسبانده شدن براکت ها روی دندان ها، مواد غذایی بیشتری روی آن ها تجمع می‌کنند و باید مرتب تمیز گردند. در صورت عدم رعایت بهداشت دندان ها، احتمال پوسیدگی دندان ها بیشتر می‌شود. از دیگر شرایط ارتودنسی ثابت، ترمیم کلیه دندان های خراب و وجود بافت سالم می‌باشد. همچنین مراجعات منظم و رعایت توصیه پزشک از دیگر موارد موفقیت درمان محسوب می‌شود.
طول درمان ارتودنسی چقدر می‌باشد ؟
در درمان متحرک بسته به نوع ناهنجاری ها، طول درمان متفاوت می‌باشد. مثلا در دستگاه فانکشنال که از رشد فک بالا جلوگیری می‌کند یا بر عکس، مانع رشد فک پایین می‌گردد. مدت درمان طولانی تر و گاها تا 2 سال طول می‌کشد. در ارتودنسی ثابت طول مدت درمان بسته به نوع ناهنجاری از 1 تا 2 و نیم سال طول می‌کشد.
عوارض عدم درمان ارتودنسی چیست ؟
1 : وجود لبخند و ظاهری نازیبا که گاهی باعث کم شدن اعتماد به نفس و مشکلات در ارتباط با افراد می‌گردد.
2 : احتمال افزایش شکستگی دندان های بیرون زده
3 : افزایش پوسیدگی به علت کج بودن دندان ها، گیر غذایی و تمیز نشدن آن ها، احتمال ایجاد بیماری های لثه به علت کج بودن دندان ها، تمیزنشدن دندان و لثه و ایجاد بوی بد دهان به علت تجمع مواد غذایی
4 : اختلال در جویدن و بلع غذا
5 : ایجاد تکلم نادرست
6 : احتمال ایجاد مشکلات مفاصل فکی
مراقبت های لازم در زمان ارتودنسی چیست ؟
با توجه به چسبانده شدن براکت ها و دندان ها باید هنگام غذا خوردن از صدمه شدید به آن ها جلوگیری شود. چون این امر باعث کنده شدن و اتلاف وقت جهت چسباندن مجدد آن ها می‌شود. همچنین باید با رعایت بهداشت، استفاده از مسواک ها و نخ دندان های مخصوص از ایجاد پوسیدگی روی دندان ها جلوگیری شود. در مورد دستگاه های متحرک، نگهداری آن ها به شکل صحیح و استفاده مداوم از آن ها و مراجعات منظم از موارد مهم و موفقیت درمان می‌باشد.
آیا درمان های ارتودنسی برگشت دارد ؟
در صورت انجام صحیح درمان، توسط پزشک و استفاده منظم و به موقع از وسایل خاص بعد از درمان که ریتینر نامیده می‌شود، امکان برگشت درمان بسیار کم می‌شود. ریتینرها به دو نوع ثابت و متحرک تقسیم می‌گردند.
ریتینرهای ثابت در واقع سیم های مخصوصی می‌باشند که بعد از پایان درمان به پشت دندان ها چسبانده شده و به مدت طولانی در دهان قرار می‌گیرند. ریتینرهای متحرک، پلاک هایی از جنس آکریل می‌باشد که بعد از خاتمه درمان به مدت معینی در داخل دهان قرار می‌گیرند و باعث ثبات درمان و عدم برگشت درمان می‌گردند.
آشنایی با درمانهای ارتودنسی
ارتودنسی شاخه ای از علم و هنر دندانپزشکی می‌باشد که به شناسایی پیشگیری و درمان بدشکلی های فک و صورت و مرتبی دندانها که باعث اختلال در اعمال دستگاه جونده و نیز عدم تناسب و نازیبایی اجزاء صورت می‌شوند می‌پردازد.
این بدشکلی ها می‌توانند به علت بدشکل بودن یک یا هر دو فک و یا عقب و جلو بودن آنها نسبت به همدیگر بوجود آمده، یا در اثر اشکالاتی که در رویش دندانها پدیدار می‌شوند، مانند کم و زیاد بودن تعداد دندانها، عدم وجود فضای کافی برای رویش دندانها، بیرون زدگی، کوچک و ریز بودن بیش از حد آنها و نیز مشکلات ماهیچه های صورت پدیدار گردند، علاوه بر این مشکلات که بیشتر جنبه ارثی دارند عوامل محیطی مانند ضربه های قبل هنگام و بعد از تولد به ناحیه صورت و یا عاداتی مانند مکیدن انگشت به طور مداوم تا سنین پس از دبستان و مشکلاتی مانند تنفس دهانی می‌تواند مشکلات موجود قبلی را تشدید نموده و یا به تنهایی باعث ایجاد بدشکلی فک صورت و دندان ها شوند.
آیا درمان ارتودنسی جنبه زیبایی دارد یا درمانی؟
چون ارتودنسی سبب می‌شود وضعیت استخوانهای فک و عضلات آنها و رابطه دندانها با یکدیگر بهبود یابد کارآیی دستگاه جونده افزوده می‌شود و در بسیاری از موارد انجام آن ضروری می‌باشد البته به دنبال این درمان، زیبایی که از نتایج درمان می‌باشد نیز حاصل می‌شود و باعث شادابی و بهبود روحیه بیمار می‌گردد و کیفیت زندگی او را ارتقاء می‌بخشد.
چگونه می‌توان از ایجاد بدشکلی های فک و صورت پیشگیری نمود؟
متاسفانه در برخی موارد این مشکلات به علت زمینه های ارثی قابل پیشگیری نیستند ولی با انجام اقدامات زیر می‌توان باعث کاهش وقوع یا شدت آنها گردید:
الف: انجام ندادن ازدواجهای فامیلی و مشاوره ژنتیک قبل از ازدواج مخصوصاً در مواردی که ناهنجاریهای شدید در فامیل مشاهده شود.
ب: حفظ و نگهداری دندانهای شیری تحت نظر دندانپزشک خانواده.
ج: ترک عادات مضر که رشد و نمو سیستم دندانی فکی را دچار اختلال می‌کند، مانند مکیدن انگشت، تنفس دهانی، جویدن ناخن و سایر اشیاء و استفاده از سرشیشه و پستانک بشکل ناصحیح.
د: درمان بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی مانند بزرگ بودن لوزه های کامی‌و انحراف بینی در کودکان.
ه: مراجعه فوری به کلینیک دندانپزشکی در صورت وارد شدن ضربه به دندانها یا فکین کودک.
و: مراجعه دوره ای به کلینیک دندانپزشکی حداقل از شش ماه یکبار.
در چه سنی باید درمان ارتودنسی را شروع نمود و مدت آن چقدر است؟
بطور کلی بهتر است هر زمان که ناهنجاری مشاهده گردید، نسبت به پیشگیری و درمان آن اقدام نمود. در برخی موارد ممکن است در بدو تولد (مانند شکاف کام و لب) شروع، ولی در بعضی موارد درمان تا پایان سنین رشد در حدود 18 سالگی به تاخیر انداخته شود. تشخیص این موارد با متخصص ارتودنسی می‌باشد و بهتر است، تمام کودکان بین 6 تا 7 سالگی توسط کلینیک دندانپزشکی و یا متخصص ارتودنسی معاینه گردند.
ارتودنسی را در هر سنی می‌توان انجام داد.
طول مدت درمان ارتودنسی بستگی به نوع ناهنجاری و نوع درمان دارد. درمان با دستگاه متحرک که معمولاً قبل از رویش تمام دندانهای دائمی‌انجام می‌شود، بیشتر کوتاه مدت است ولی درمان با دستگاه های ثابت که اغلب پس از رویش تمام دندانهای دائمی‌شروع می‌شود، معمولاً بین 1 تا 2 سال طول می‌کشد.
پس از قراردادن دستگاه های ارتودنسی در دهان بیمار که طی چند جلسه انجام می‌شود، معمولاً بیمار بطور ماهیانه یکبار معاینه و درمان می‌گردد. معمولاً پس از اتمام درمان، بیمار حداقل باید به مدت شش ماه از دستگاه های نگه دارنده جهت جلوگیری از برگشت نقص (ریلپس) استفاده نماید. در برخی بیماران لازم است چند مرحله درمان در سنین مختلف انجام شود.
از چه روشها و دستگاه هایی برای درمان ارتودنسی استفاده می‌شود؟
در اتودنسی ممکن است از دستگاه متحرک، ثابت، خرج دهانی و یا ترکیبی از آنها بر طبق نیاز بیمار استفاده شود. در مورد ناهنجاری های شدید، درمان ممکن است با ترکیبی از روش ارتودنسی و جراحی فک انجام شود.
آیا درمان ارتودنسی می‌تواند باعث ایجاد عارضه در فک و دهان شود؟
در صورتی که درمان توسط متخصص ارتودنسی انجام شود و بیمار نیز در رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه بموقع و نگگهداری از وسائل ارتودنسی کوشا باشد، عارضه قابل توجهی ایجاد نمی‌شود ولی عدم رعایت بهداشت یا طولانی شدن درمان می‌تواند سبب تجمع مواد غذایی و شروع پوسیدگی دندانها شود.
آیا درمان ارتودنسی دردناک می‌باشد؟
در صورتیکه درمان به روش صحیح انجام شود، بیمار درد چندانی احساس نمی‌کند ولی با توجه به متفاوت بودن تحمل درد در بیماران ممکن است در چند روز اول پس از فعال کردن دستگاهها درد مختصری حس شود که بعداً بهبود می‌یابد.
هنگام استفاده از دستگاههای متحرک بایستی دستگاه را بر طبق زمانهای توصیه شده توسط دندانپزشک بکار برد و از دستکاری در اجزاء آن خودداری نموده و طبق آموزش داده شده آن را از دهان خرج و یا در جای خود قرار دهیم.
غذا خوردن با این وسائل مگر در مواردی که دندانپزشک تجویز نموده ممنوع می‌باشد. پلاکها حداقل بایستی روزی یکبار با پارچه نرم یا اسفنج و مواد شوینده مجاز تمیز گردند و هنگامی‌که استفاده نمی‌شوند در جای پلاک قرار داده شوند. در صورت شکستن و یا مفقود شدن آن بایستی هرچه سریعتر جهت ساخت دستگاه جدید به دندانپزشک مراجعه نمود. استفاده از دستگاه های متحرک خارج دهانی هنگام ورزش ممنوع می‌باشد.
در صورتی که دستگاه ثابت در دهان بیمار باشد به علت تجمع مواد غذایی در اطراف آنها، دندانها بایستی بلافاصله پس از خوردن هر وعده غذایی با مسواک مخصوص ارتودنسی تمیز شده و سطوح بین سیم ها با نخ های سوپر فلاس تمیز شوند. استفاده از محلول دهانشویه فلوراد یکبار در شبانه روز پس از تمیز نمودن دنهانها بسیار مفید می‌باشد.
بیماران داری دستگاه ثابت باید هنگام غذا خوردن از غذاهاس سفت و لقمه های بزرگ پرهیز کنند تا وسائل متصل شده به دندانها در اثر فشار بیش از حد از دندانها جدا نشده و درمان بیمار طولانی نگردد. از کشهای تجویز شده و یا سایر وسائل بایستی طبق دستور ارتودنتیست بطور مرتب استفاده شود تا باعث طولانی شدن درمان یا ایجاد عوارض ناخواسته نگردد.
آرزومندیم پس از درمان ارتودنسی و دیگر درمانهای مورد نیاز، صورتی موزون و دندانهایی سالم و زیبا داشته باشید. یادآوری می‌کنیم برای حفظ سلامت دهان و دندانهایتان باید هر 6 ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه نمائید.
